توانمندسازی زنان سرپرست خانوار

توانمندسازی زنان سرپرست خانوار

لزوم کارآفرینی اجتماعی در حوزه زنان سرپرست خانوار

با افزایش مشکلات اقتصادی تعداد زنانی که با لقب سرپرست خانوار وارد فضای کسب و کار می‌شوند، و در سطوح مختلف اقدام به کسب درآمد می‌کنند افزایش یافته است.

این حضور که طیف وسیعی از مشاغل از کارگری و حضور در خط تولید، تا مدیریت و کارآفرینی اجتماعی را در برمی‌گیرد، همراه با چالش‌ها و مسائل ویژه‌ای است که فرایند کسب درآمد آنها را متاثر می‌کند.

نکته قابل تامل سختی فرایندهای کارآفرینی و اشتغال‌زایی برای زنان سرپرست خانوار است.

زنان سرپرست خانوار که مسئولیت تامین هزینه‌های خانواده و متعلقان خود را به عهده دارند، معمولا فشارهای اقتصادی، عاطفی و شخصیتی زیادی را تحمل می‌کنند، که ارتقا و بهبود شرایط را برای آنها سخت و دست نیافتنی می‌کند.

در جوامع سنتی، به دلیل مشارکت کمتر زنان در کسب و کارها و محدودیت‌های بیشتری که جوامع بر زنان اعمال می‌کند، فرصت برابر رشد در زمینه‌های اقتصادی برای زنان وجود ندارد.

محدودیت دسترسی به منابع مالی

محدودیت دسترسی به منابع مالی، بهره‌مند نبودن از مهارت‌ها و آموزش‌های لازم برای حضور در بازار، عوامل بازدارنده فردی و شخصیتی و نیاز مداوم به حمایت‌های دولتی و نهادی از مهمترین محدودیت‌های پیش روی زنان در فعالیت‌های کارآفرینانه ذکر می‌شوند.

با بسیج منابع از طریق فرایند ایجاد کسب و کار( اعم از کسب و کار اینترنتی، خانگی، خانوادگی، کسب و کار کوچک و متوسط) ، توسعه مهارتهای فردی و با سرمایه مناسب و نقشه راه صحیح، سود و منفعت مطلوب در کسب و کار ایجاد خواهد شد.

روبرویی زنان با تبعیض‌های اجتماعی و اقتصادی، آنها را از دسترسی درست، و دقیق به بازار کار و دستیابی به حداکثر توان بالقوه محروم می‌کند.

وجود باورهای روانشناختی منفی مانند، عدم خودباوری و اضطراب اجتماعی نیز باعث ترس از حضور در فعالیت‌های ریسک دار اجتماعی می‌شود.

از طرفی نقش سنتی زنان در خانواده و بار مسئولیت فرزندان شرایط را سخت‌تر و قضاوت‌های جامعه را سنگین‌تر می نماید.

به این دلایل زنان فعالیت‌های کارآفرینانه کمتری دارند، و موانع اجتماعی و ساختارهای روانی و شخصیتی آنها را در موقعیتی سخت تر برای کارآفرینی قرار می‌دهد. این مشکلات برای زنان سرپرست خانوار که معمولا پشتوانه مالی و اجتماعی مناسبی نیز ندارند بزرگتر خواهد بود.

 

مشکلات رایج کارآفرینی زنان سرپرست خانوار

در چنین شرایطی، سازمان‌های مردم نهاد با هدف بهبود شرایط این بخش آسیب پذیر وارد عمل شده‌اند، و در حوزه‌های مختلف از ایجاد مراکز اشتغال برای زنان سرپرست خانوار تا آموزش و حمایتگری آنان مشغول به خدمت هستند.

الگوی معمول توانمندسازی زنان سرپرست خانوار، ارائه وام و تسهیلات، بدون در نظر گرفتن  توانمندی‌ها و مهارت‌ها، ویژگی‌ها و انگیزه‌ها و توجه به زنجیره ارزش و زنجیره تأمین است، که می‌تواند منجر به ناتوانی و فقر بیشتر زنان و ظهور اشکال جدید وابستگی آنها شود.

با ورود این کمک‌های مالی به زندگی این زنان، در مقطعی بسیار کوتاه گشایش مالی ایجاد می‌شود، و پس از آن مشکلات اصلی ظهور می‌کنند.

عدم مهارت در مدیریت فرایندها و کسب وکار، عدم آشنایی با بازاریابی و فروش محصول در کنار مسائلی چون تصمیمات غیر صحیح آشفتگی را بیشتر می‌کند.

این مشکلات و شکست‌های کاری و مالی حلقه‌ای از ناکامی و ناتوانی را برای زنان ایجاد می‌کند، که به از بین رفتن بیش از پیش امید و عزت نفس آنها خواهد انجامید.

 

عوامل فردی موثر بر کارآفرینی زنان سرپرست خانوار

ویژگی‌ها و انگیزه‌ها، سبک رفتاری، سبک شناختی، عوامل جمعیت شناختی و مهارت‌های فردی زنان سرپرست خانوار عوامل تاثیرگذار در ظهور رفتارهای کارآفرینانه هستند، آموزش و توانمندسازی فردی و گروهی می‌تواند این عوامل فردی را بهبود بخشد.

توانمندسازی زنان را فرایندی تعریف می‌کنند، که به وسیله آن زنان برای سازماندهی خودشان توانمند می‌شوند، و اعتمادبه نفس خود را افزایش می‌دهند و از حقوق خود برای انتخاب مستقل و کنترل بر منابع که منجر به از بین رفتن جایگاه فرودستی ایشان می‌گردد، دفاع می‌کنند.

در واقع توانمندسازی تلاشی برای ارتقاء سطح اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی زنان است.

مستقل بودن و داشتن استقلال درعمل، رفتار و تعهد در کار زنان کارآفرین اهمیت زیادی دارد، و باید به این نکته توجه داشت، که زنان سرپرست خانوار در مقایسه با سایر زنان جامعه، از مزیت حضور بیشتر در جامعه به سبب نان آوری برخوردارند، که این مزیت، یک فرصت است و میتواند، قابلیت ریسک‌پذیری را برای مدیریت کسب و کارهایشان فراهم آورد.

آموزش‌های عمومی

آموزش‌های عمومی و مهارت‌های نرم و تخصصی منجر به افزایش دانش و توانمندی زنان سرپرست خانوار خواهد شد.

در این راستا، پرورش استعدادها و قابلیت‌های زنان از طریق توسعه میزان تحصیلات، آموزش‌های فنی وحرفه‌ای مرتبط با فعالیت‌های کارآفرینانه وارتقاء حس خودارزشمندی، خودباوری و اعتماد به نفس در میان آنها از نکات قابل توجه است.

آموزش مهارت‌های زندگی موجب افزایش عزت نفس می‌شود، و انعطاف‌پذیری در مقابل تغییرات را افزایش خواهد داد، که باعث افزایش توانایی زنان در کنترل مسائل و مشکلات خواهد شد.

در چنین شرایطی افراد درک صحیحی از شرایط روحی و روانی خود خواهند داشت، در برقراری ارتباط با دیگران متبحر خواهند شد، و قابلیت کنترل عواطف و احساسات منفی خود را خواهند داشت.

 

نقش خودباوری در توسعه خصوصیات کارآفرینانه زنان سرپرست خانوار

زنان سرپرست خانوار عمدتا از کمبود خودباوری و اضطراب اجتماعی رنج می‌برند.

خودباوری بیانگر نوع تفکر فرد درباره توانایی انجام دادن کارهای مختلف است.

فردی که خودباوری ندارد، تصور ضعیفی از توانایی‌هایش دارد و معتقد است، که در هیچ کاری نمی‌تواند موفق شود، این امر باعث خواهد شد، که بتدریج از حالت فعال بودن خارج، و به سمت منفعل بودن سوق داده شود.

اضطراب اجتماعی نیز به معنی دست‌کم گرفتن خود، داشتن درک منفی از وضعیت موجود، عزت نفس ضعیف و ارزیابی ضعیف از توانمندی‌های خود است.

افراد با اضطراب اجتماعی دائما خود را تحت قضاوت منفی اطرافیان خود می‌پندارند.

این دو ویژگی به پایین بودن عزت نفس زنان سرپرست خانوار و ضعف در رفتارهای کارآفرینانه منتج می‌شود.

برنامه‌های توانمندسازی

از آنجا که موفقیت هر کارآفرین به مناسب بودن ویژگی‌های فردی مانند خودباوری، فرصت شناسی، استقلال در کار، داشتن سرمایه انسانی و مهارت‌های اجتماعی بستگی دارد،

می‌توان از طریق اجرای برنامه‌های توانمندسازی میزان قدرت تحمل ابهام را در افراد افزایش داد،

و از طریق درگیر ساختن آنها با برخی مسائل واقعی و میدان دادن به آنها برای چاره اندیشی، قدرت تفکر و خلاقیت را نیز به صورت گام به گام در آنها تقویت کرد.

بهداشت روانی زنان سرپرست خانوار

با تمرکز بر متغیر خودباوری از سویی می‌توان بهداشت روانی زنان سرپرست خانوار را ارتقا داد، و از سویی دیگر آنان را از دچار شدن به اختلالات مختلف از جمله اختلال اضطراب اجتماعی دور کرد، و آنان را به سمت تحرک، پویایی و کارآفرینی سوق داد.

این آموزش‌ها زمینه موفقیت آنها در کار خواهد شد، اگر با حمایت‌های مالی و اجتماعی سازمان‌های مردم نهاد در طول دوران آموزش و توانمند‌سازی همراه شود.

 

عوامل زمینه ای موثر بر کارآفرینی زنان سرپرست خانوار

• اما در مورد عوامل زمینه‌ای برای ایجاد اشتغال پایدار و تداوم چرخه تولید، در هر‌گونه از کسب وکار، عوامل زمینه ای به شرح زیر تاثیرگذار هستند:

• عوامل سیاستی و قانونی و نهادی ایجاد قوانین حمایتی و تسهیل کننده، که روند کار را برای این افراد آسان‌تر کند، حمایت‌های سازمان‌های بیمه‌ای و توسعه مشارکت زنان در مدیریت محله و منطقه از راهکارهای بهبود شرایط در این حوزه است.

 

تسهیلات کسب وکار

• مشاوره تخصصی در حین ایجاد کسب و کار و در فرآیند کارآفرینی اجتماعی زنان،
• مشاوره در تهیه بوم کسب وکار، تحلیل محیط کسب و کار، شناسایی بازار،
• پشتیبانی و خدمات فروش و بازاریابی محصولات،
• استفاده از بسترهای اینترنتی برای تسهیل تامین و فروش و تامین فضای کسب و کار برای زنان سرپرست خانوار

 

تسهیلات آموزش کارآفرینی و خودکفایی

تامین منابع دانشی و ظرفیت سازی، شناسایی فرصت‌های کارآفرینی اجتماعی و کشف حلقه‌های مفقوده زنجیره ارزش، آموزش مهارت‌های شغلی، پرورش مهارت‌های راه‌اندازی کسب وکار و تغییر نگرش جامعه نسبت به کارآفرینی و محصولات تهیه شده توسط زنان سرپرست خانوار،

 

وجود شبکه‌ها و سازمان‌های مردم نهاد به عنوان تسهیلگر

• مشارکت خیرین برای کمک به توسعه کارآفرینی اجتماعی در حوزه زنان سرپرست خانوار
• ایجاد شبکه‌ها و خوشه‌های کسب و کار زنان و کشف اکوسیستم‌های محلی
• برگزاری جلسات هم اندیشی و تشریک منابع موجود بین کسب و کارهای ایجاد شده.
• تشکیل گروه‌های پشتیبان از افراد خبره حوزه کسب وکار، برای حمایت فکری و ارتباطی از کسب وکارهای زنان سرپرست خانوار

 

صندوق‌ها و کانون‌های حمایتی

• حمایت مالی با تکیه بر کانون‌های خیرین و شبکه‌های نیکوکاری و صندوق‌های قرض الحسنه بانک‌ها
• توجه داشته باشید، که تنها با ارائه تسهیلات و اعتبارات مالی به طرح‌های تولیدی و توانمندسازی، و مواردی مانند آموزش و مشاوره در راستای مهارت آموزی و همچنین حمایت‌های وابسته ساز، مانند مستمری ماهیانه، بیمه، سبد کالا ، امکان موفقیت طرح‌های اشتغال‌زایی و کارآفرینی برای زنان سرپرست خانوار وجود نخواهد داشت.

حلقه‌های مبهم زنجیره تامین

تولید کالا و محصولات، صرفا حلقه‌ای میانی در زنجیره تولید است، و حلقه‌های مبهم فراوانی، مانند بازار، پایداری و پویایی فعالیت انتخابی، زنجیره تامین، ساختار فروش و درآمدزایی در یک چرخه اقتصادی پایدار وجود دارد.

این موارد نیازمند حمایت و مشاوره حرفه‌ای از طرف گروه‌های پشتیبان و آشنا به کسب و کار خواهد بود.

به کارگیری فناوری اطلاعات و استفاده از بازاریابی مناسب برای ترویج و توسعه محصولات و کالاهای تولیدی زنان سرپرست خانوار، و همچنین تشکیل واحد حمایت از این بنگاه‌های اقتصادی می‌تواند در این زمینه بسیار مؤثر باشد.

 

نسرین خادمی

شهریور1402